Ken jij ook die omgevingen:
- Waarin men denkt aan een half woord genoeg te hebben?
- Waar geen uitleg nodig is want men weet het al?
- Waar het nooit snel genoeg gaat en leermomenten als vertraging worden gezien?
- Waar je het gevoel hebt dat mensen zichzelf overschatten en er weinig vragen worden gesteld?
Dan is de kans groot dat je te maken hebt met het HaRiBo Effect.
Ben je bekend met het HaRiBO Effect en zo ja, weet je hoe hier mee om te gaan?
Ik vertel je wat het is en hoe ik er mee om ga.
Mijn vermoeden is dat velen HaRiBo nog niet kennen in de context zoals hierboven beschreven. Misschien is je eerste reactie dat het met een snoepje te maken heeft. Of met de bijbehorende -in mijn ogen irritante- reclame, van een managementteam dat met de snoepjes aan het spelen is.
Nee, dat is het niet. Maar het helpt wel mee om de naam te onthouden en dat is altijd mooi meegenomen.
Om het HaRiBo effect te begrijpen, moet ik je eerst meenemen in een ander model.
Dit is het ShuHaRi model.
ShuHaRi is een leerstijl die oorspronkelijk uit de Japanse vechtkunst komt maar die ook op andere vaardigheden toegepast kan worden. Om een vaardigheid te leren worden drie fasen doorlopen:
- shu: de regels volgen
- ha: de regels loslaten
en vervolgens
- ri: eigen regels maken
Het voorbeeld dat vaak wordt aangehaald om deze leerstijl uit te leggen is die van de film The Karate Kid. De regels volgen is daar waar de karate kid de auto aan het poetsen is: wax on wax off. Hij voelt zich gebruikt, hij komt karate leren en nu moet hij eerst auto’s poetsen. Pas later ziet hij in dat hij hiermee belangrijke basistechnieken voor karate aan het oefenen was.
De eerste fase: Shu, waarbij de regels gevolgd moeten worden, is een belangrijke fase. Je moet de regels eerst kennen voordat je los kan laten en eigen regels kan maken. Ken je de regels nog niet voldoende dan kan je de consequenties van het loslaten niet goed inschatten.
Net als in de film zie ik in de praktijk het ongeduld en het overschatten. Kortom, de Shu fase wordt vaak overgeslagen. Geen ShuHaRi maar HaRiBo.
Een mooie en nuttige woordspeling, voor mij alweer lang geleden in 2016 geïntroduceerd door Jelmer, een Agile coach waarmee ik heb samengewerkt bij een grote Agile transformatie. Volgens mij heeft hij dit toen bedacht. Ik heb het in ieder geval regelmatig gebruikt en vind het nog steeds nuttig om dit patroon bespreekbaar te maken.
De Bo in HaRiBo heeft trouwens geen betekenis, als je daar nog leuke ideeën voor hebt, laat het weten ;o). Ik doe vast een eerste voorzet. Bo staat voor een Japanse vechtstok. Het overslaan van Shu moet dus bestreden worden. Maar hoe?
Niet met de vechtstok in ieder geval. Dat is niet de manier van leren waar wij in geloven.
Twee voorbeelden hoe ik met de situatie van het overslaan van de Shu fase om ga.
In HaRiBo situaties merk ik vaak dat de overtuiging van het eigen gelijk bij de personen waarvan ik vind dat ze de shu fase overslaan erg groot is. Maar ben ik mijzelf er ook van bewust dat het mijn overtuiging kan zijn dat ik vind dat de betreffende personen de shu fase overslaan. Vraag is dus: wat is waar?
Het loont zich om dit zonder oordeel te onderzoeken. Dit kan door:
- vragen te stellen zoals ook beschreven in de Filotes blog van vorige week: https://filotes.com/2023/06/12/vragen-stellen-om-te-begrijpen-boven-het-overtuigen-van-anderen/
- een“safe enough to try, fail fast & learn fast” experiment te bedenken waarin zichtbaar en voelbaar wordt dat er nog vertraagd moet worden om te versnellen. Hoe ongemakkelijk dat vertragen ook voelt op dat moment. Een experiment op basis van de ideeën van de betreffende persoon waar het inzicht ontstaat dat toch niet alles helder is en sommige dingen anders lopen dan verwacht, waar er ruimte ontstaat om met en van elkaar te leren. Bij het slagen van het experiment in de zin van het aantonen van het ontbreken van de shu fase, zullen er vragen worden gesteld ter verduidelijking en de hulpvraag zal naar voren komen.
Soms moet je een stap terug nemen om weer twee stappen vooruit te kunnen zetten in de juiste richting. Benieuwd welke stap dat voor jou of jouw team is? Neem contact met ons op.
